Υπάρχουν δύο λογιών χρεοκοπίες ή καλύτερα, για να αποδραματοποιήσουμε τη συζήτηση, μονομερείς αθετήσεις πληρωμών εκ μέρους κρατών. Η διαχωριστική γραμμή δεν τίθεται ανάμεσα στις παύσεις πληρωμών που ανακοινώνονται μονομερώς εκ μέρους των κυρίαρχων κρατών, χωρίς να έχουν εξασφαλίσει τη σύμφωνη γνώμη των πιστωτών, κι εκείνες που σχεδιάζονται και υλοποιούνται συναινετικά, όπως ορίζει η διεθνής βιβλιογραφία. Οι αθετήσεις πληρωμών χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: εκείνες που φέρνουν σε πέρας αριστερές κυβερνήσεις και αγνοούν τις εντολές των αγορών κι εκείνες που πραγματοποιούν δεξιές κυβερνήσεις που έχουν το χρίσμα των αγορών. Προφανώς οι πρώτες είναι κακές και οι δεύτερες είναι καλές…
Στη δεύτερη κατηγορία ανήκει η μονομερής αθέτηση πληρωμών την οποία ανακοίνωσε η Αργεντινή την Τετάρτη 28 Αυγούστου, προκαλώντας πολλά σοκ στις αγορές. Οι αντιδράσεις όμως έμειναν εκεί. Κανένα κλίμα φόβου, κανένας διασυρμός της χώρας ή του προέδρου, κανένα πρωτοσέλιδο που να εκθέτει τον δεξιό πρόεδρο της Αργεντινή Μαουρίτσιο Μάκρι.
Μια σχετικά ακριβής περιγραφή των όσων έκανε η Αργεντινή δείχνει ότι η νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση της δεν έπραξε τίποτε λιγότερο απ’ όσα έκανε η Κριστίνα Κίρχνερ το καλοκαίρι του 2014, για να εισπράξει την παγκόσμια διαπόμπευσή της με την κατηγορία ότι σπρώχνει τη χώρα στον άβυσσο της χρεοκοπίας, ή ότι προτεινόταν να κάνει η Ελλάδα από το 2010 κιόλας, για να αποφύγει την κόλαση των Μνημονίων που ακολούθησε. Το Μπουένος Άιρες ανακοίνωσε ότι θα ανέβαλε αποπληρωμές βραχυχρόνιων ομολόγων, που κρατούν εγχώριοι επενδυτές ύψους 7 δισ. δολ. για τουλάχιστον 6 μήνες. Ταυτόχρονα, με βάση ρεπορτάζ του διεθνούς Τύπου το υπουργείο Οικονομικών της Αργεντινής ωθεί τους επενδυτές σε μια οικειοθελή αναδιάρθρωση πιο μακροχρόνιου χρέους ύψους 50 δισ. δολ. που κρατούν διεθνή χαρτοφυλάκια, ενώ έξω από το χορό δεν έμεινε ούτε το ΔΝΤ, καθώς η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι θα καθυστερήσει την αποπληρωμή των δόσεων για τα 44 δισ. δολ. που έχει μέχρι στιγμής λάβει από τον διεθνή οργανισμό που στην Αργεντινή θεωρείται «κόκκινο πανί», όπως βεβαιώνει δημοσκόπηση που έδειξε ότι το 56% των κατοίκων της χώρας έχουν αρνητική άποψη για το ΔΝΤ.
Η παύση πληρωμών προς τους ομολογιούχους επιβλήθηκε κατά ένα μέρος εκ των πραγμάτων. Προηγήθηκε η αποτυχία του υπουργείου Οικονομικών να διαθέσει στην αγορά ομόλογα, με αποτέλεσμα να λείπουν εκείνα τα ποσά που θα επέτρεπαν την αποπληρωμή των ομολόγων. Σε αυτό το πλαίσιο τι πιο φυσιολογικό για ένα κυρίαρχο κράτος από το να ανακοινώσει, μονομερώς έστω, αλλαγή των όρων αποπληρωμής;
Η αντίδραση των οίκων αξιολόγησης ήταν η αναμενόμενη. Η Standard & Poor’s έθεσε το χρέος της χώρας ύψους 101 δισ. δολ. για μια μέρα μόνο στο οικείο μας καθεστώς «επιλεκτικής χρεοκοπίας» (selective default). Το ίδιο έκανε την Παρασκευή και η Fitch, εντάσσοντας την Αργεντινή στην κατηγορία της «περιορισμένης χρεοκοπίας» (restricted default). Τις επόμενες ημέρες ήταν η σειρά της συναλλαγματικής ισοτιμίας να κατρακυλήσει, οδηγώντας το δολάριο στα 60 πέσος, που ανάγκασε την κυβέρνηση να επιβάλει ελέγχους στην εξαγωγή κεφαλαίων, τα επίσης οικεία μας capital controls, σε μια προσπάθεια να διαφυλάξει τα εναπομείναντα συναλλαγματικά διαθέσιμα της χώρας, που μπορούν να αποτελέσουν μέσο άμυνας για τη διαφύλαξη της συναλλαγματικής ισοτιμίας. Σε ελεύθερη πτώση βρέθηκε και η αξία των ομολόγων, με τον τίτλο των 100 χρόνων να ανταλλάσσεται στα 38 σεντς ανά δολάριο, ενώ τους τίτλους που λήγουν το 2026 και το 2028 να διαπραγματεύονται σχεδόν στα 40 δολάρια. Αυτή είναι και η νέα τιμή των ομολόγων, προεξοφλώντας τις προσδοκίες της αγοράς, που θα προκύψει μετά την αναδιάρθρωση του χρέους που είναι θέμα χρόνου να ανακοινωθεί. Ο χρονικός ορίζοντας ωστόσο περιπλέκεται δεδομένου ότι οι προεδρικές εκλογές, που μετά τον θρίαμβο του κεντροαριστερού περονιστή Αλμπέρτο Φερνάντες στις 11 Αυγούστου δεν κρύβουν εκπλήξεις, θα πραγματοποιηθούν στις 27 Οκτώβρη, ενώ τα καθήκοντά του ο νέος πρόεδρος αναμένεται να αναλάβει την 1η Ιανουαρίου. Ως τότε μένει να δούμε αν το ΔΝΤ θα καταβάλλει τις επόμενες δόσεις στην Αργεντινή από τα δύο δάνεια ύψους 57 δισ. δολ. που υπέγραψε με τον Μάκρι, ξέροντας μάλιστα ότι δεν πρόκειται να τηρηθούν οι συμφωνημένοι όροι… Να αφήσει πάντως την Αργεντινή να αθετήσει όλες τις αποπληρωμές ομολόγων μέχρι το τέλος του 2019, που ανέρχονται σε 30 δισ. δολ. είναι πάρα πολύ δύσκολο, έως απίθανο…
Το συμπέρασμα που αβίαστα εξάγεται από τις περιπέτειες της Αργεντινής και δεν αφορά μόνο τη χώρα του Τσε που έχει επισήμως χρεοκοπήσει 8 φορές, με τις 3 εξ αυτών να έχουν συμβεί τον 21ο αιώνα (2001, 2014, 2019), κι άλλες 21 φορές έχει «διασωθεί» από το ΔΝΤ, είναι πώς οι αθετήσεις πληρωμών δεν ισοδυναμούν με το …τέλος του κόσμου. Οι ομολογιούχοι έχουν αποζημιωθεί για τον κίνδυνο που αναλαμβάνουν, ενώ η στάση του Τύπου είναι συνάρτηση της πολιτικής του άποψης για την κυβέρνηση. Αν το κάνει η Κριστίνα Κίρχνερ αποτελεί …αιτία πολέμου. Αν αντίθετα το κάνει ο Μάκρι, με την επιπλέον ελπίδα της επανεκλογής του, με την οικογένεια μάλιστα του οποίου ο Τραμπ έκανε δουλειές όπως υπερηφανεύτηκε ο αμερικανός πρόεδρος κατά την επίσκεψή του στην Αργεντινή το 2018, τότε είναι business as usual…
