Όλο και πιο ανησυχητικές είναι οι εκθέσεις και οι εκτιμήσεις των επιστημόνων του πλανήτη για την επερχόμενη κλιματική αλλαγή και τις συνέπειές της.
Το γεγονός αυτό αρχίζει και κινητοποιεί τις κοινωνίες και ιδίως τη νεολαία τους. Ακόμα οι αντιδράσεις υπολείπονται βέβαια πολύ του μεγέθους του προβλήματος και της πρόκλησης που θέτει στην ανθρωπότητα, όσο όμως διευρύνεται ο κύκλος των ανθρώπων που αποκτούν συνείδηση, τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες να μπορέσουμε να σταματήσουμε το φαινόμενο.
Πολλές φορές στην ιστορία η ανθρωπότητα ή επιμέρους λαοί μοιάζουν να υιοθετούν μια στάση παθητικότητας απέναντι στα προβλήματά τους, που δικαιολογεί μεγάλη απαισιοδοξία, ακόμα και απελπισία μερικές φορές. Εντούτοις, μια προσεκτική εξέταση της ανθρώπινης Ιστορίας δείχνει ότι δεν λείπουν, κάθε άλλο, οι μεγάλες και απότομες εκλάμψεις, που σημειώνονται ακριβώς όταν κανείς δεν τις περιμένει και χωρίς τις οποίες οι άνθρωποι θα ζούσαμε ακόμα στα σπήλαια. Κι όταν οι ιδέες γίνουν κτήμα εκατομμυρίων ανθρώπων, εύκολα μπορούν να αποκτήσουν τεράστια υλική δύναμη.
Κλίμα και «Αγορές»
Βεβαίως, οποιοδήποτε σοβαρό μέτρο για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής συναντά, όπως θα δούμε, τη σκληρή αντίδραση τόσο του μεγάλου χρηματιστικού κεφαλαίου, πραγματικού «αφεντικού» του κόσμου μας, όσο και των πανίσχυρων πολυεθνικών των ορυκτών καυσίμων.
Γιατί η λήψη σοβαρών μέτρων για την αποτροπή της κλιματικής αλλαγής συνεπάγεται πολύ μεγάλη ζημιά για τα συμφέροντά τους, αν δεν απαιτεί τελικά την ριζική αλλαγή του ίδιου του κοινωνικο-οικονομικού συστήματος και του ίδιου του πολιτισμού του οποίου ηγούνται.
Μήπως τα πράγματα είναι ακόμα χειρότερα;
Αρκετοί επιστήμονες φοβούνται ότι οι (ήδη εξαιρετικά ανησυχητικές) προβλέψεις του ειδικού οργανισμού του ΟΗΕ που μελετά το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής, μπορεί να αποδειχθεί ότι το υποτιμούν. Κι αυτό γίνεται γιατί χρησιμοποιούν «γραμμικά» μοντέλα για ένα φαινόμενο που μπορεί εύκολα να γίνει μη γραμμικό, λόγω της αλληλεπίδρασης των επί μέρους αποτελεσμάτων της κλιματικής αλλαγής. (1)
Ήδη για παράδειγμα, παρατηρείται πολύ ταχύτερο λειώσιμο των πάγων στους πόλους, που λειτουργούν ως οι θερμοστάτες του πλανήτη. Αλλά και εμπειρικά ακόμα, από τις άγριες φωτιές στην Καλιφόρνια και τη Σκανδιναβία μέχρι τους όλο και ταχύτερους ανέμους που συνοδεύουν τις καταιγίδες στη Μεσόγειο, είναι όλο και πιο δύσκολο να αποδώσει κανείς όλες αυτές τις «παραξενιές» του καιρού και τα «ακραία φαινόμενα» σε τυχαίες απομακρύνσεις από τη στατιστική κανονικότητα.
Πρέπει πάντως να σημειωθεί ότι μόνο σταδιακά οι επιστήμονες αρχίζουν να προσπαθούν να καταλάβουν τους περίπλοκους μηχανισμούς με τους οποίους είναι πιθανό να οδηγηθούμε σε οικολογικές καταστροφές και πως μια καταστροφή μπορεί να επηρεάσει μια άλλη, καθώς όλο το γήινο κλιματικό σύστημα αρχίζει να απομακρύνεται από το παρόν σημείο ισορροπίας.
Δεν είναι άλλωστε και εύκολο δεδομένου ότι η Ατμόσφαιρα είναι ένα κατ’ εξοχήν «τυχαιοκρατικό», «χαοτικό» σύστημα, που δεν υπόκειται σε αιτιοκρατική παραμετροποίηση.
Κάθε μήνα σχεδόν δημοσιεύεται τώρα μία ή περισσότερες μελέτες για τις εξελίξεις που προβλέπονται. Οι περισσότερες μελέτες στηρίζονται στην υπόθεση εργασίας ότι θα συνεχιστούν οι παρούσες πολιτικές (μη) αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής και ότι πηγαίνουμε σε μια παγκόσμια αύξηση θερμοκρασίας τριών έως τεσσάρων βαθμών Κελσίου πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα μέχρι το 2100. Αυτό σημαίνει μια ριζική κλιματική μεταβολή, χωρίς όμως να είναι και το πιο ακραίο από τα δυνατά σενάρια.
Ίσως τρεις ή τέσσερις βαθμοί να μην φαίνονται πολύ μεγάλη διαφορά σε έναν αναγνώστη μη εξοικειωμένο με τη φυσική της ατμόσφαιρας. Στην πραγματικότητα, αυτή η άνοδος της θερμοκρασίας αφορά ολόκληρο τον πλανήτη, συνεπάγεται δηλαδή την κινητοποίηση τεραστίων ποσοτήτων ενέργειας και δραματικές μεταβολές στο κλίμα.
Στις αρχές του χρόνου, μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση Nature, όπως και ένα άρθρο στο Scientific American, υπογραμμίζουν ότι το νερό από το λιώσιμο των πολικών πάγων θα διαταράξει τα ρεύματα των ωκεανών όπως τα ξέρουμε και θα προκαλέσει ακραία καιρικά φαινόμενα και μη προβλέψιμες θερμοκρασίες σε διάφορα σημεία του πλανήτη.
Μια άλλη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Νature Geoscience τον Ιανουάριο αμφισβητεί το έως τώρα εκτιμώμενο πάχος των παγετώνων, οδηγώντας στην εκτίμηση ότι θα λειώσουν γρηγορότερα από όσο νομίζαμε. Oι περισσότερες εκτιμήσεις συγκλίνουν ότι δεν θα υπάρχουν πρακτικά πάγοι στην Αρκτική σε μερικές δεκαετίες.
Αν όμως η μελέτη που δημοσιεύτηκε στα Environmental Research Letters του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια είναι σωστή τότε τα πράγματα είναι ακόμα χειρότερα από ότι πιστευόταν. Κι αυτό γιατί, όπως υποστηρίζεται, η θέρμανση των ωκεανών μπορεί να βοηθήσει την απελευθέρωση αποθεμάτων διοξειδίου του άνθρακα κάτω από τον πυθμένα των ωκεανών, οδηγώντας σε μαζική αύξηση των αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου.
Η μεγαλύτερη πρόκληση στην ιστορία του ανθρώπινου Γένους
Μαζί με την αναζωπύρωση του κινδύνου χρήσης πυρηνικών όπλων, μετά ιδίως την εκλογή του Τραμπ στην αμερικανική Προεδρία, η κλιματική αλλαγή είναι πιθανώς η πιο σοβαρή και επικίνδυνη πρόκληση για το ανθρώπινο γένος στην ιστορία του, αν όχι για την ζωή στον πλανήτη στο σύνολό της. ‘Όμως η κινητοποίηση που προκαλεί μέχρι τώρα ένας τόσο φοβερός κίνδυνος, είναι αντιστρόφως ανάλογη προς τη σημασία του.
Είναι μόνο το τελευταίο διάστημα που αρχίζουν να παρατηρούνται μαζικές κινητοποιήσεις για το θέμα με το κίνημα της εξέγερσης κατά της εξόντωσης της ζωής, τους μαθητές διεθνώς, αλλά και τη σύγκλιση των διαδηλωτών κατά της κλιματικής αλλαγής και των Κίτρινων Γιλέκων στη Γαλλία.
Στην πραγματικότητα, υπογραμμίζουν πολλοί επιστήμονες, βαδίζουμε σε «αχαρτογράφητα ύδατα», σε ότι αφορά στη μεταβολή των θερμοκρασιών. Θα πρέπει να προετοιμαζόμαστε, υπογραμμίζουν, για ακραία καιρικά φαινόμενα, άνοδο της στάθμης της θάλασσας και πλημμύρες, καταστάσεις πολύ έντονου παγετού στη Δυτική Ευρώπη και το ανατολικό τμήμα της Βορείου Αμερικής, σταδιακή πλήρη ερημοποίηση της Μέσης Ανατολής, ολόκληρες περιοχές της οποίας κινδυνεύουν να γίνουν μη κατοικήσιμες.
Θα περίμενε κανείς αυτή η καταιγίδα όλο και πιο ανησυχητικών εκτιμήσεων, συμπερασμάτων και εκθέσεων να οδηγήσει σε παγκόσμια κινητοποίηση κυβερνήσεων, κρατών και εξουσιών. Συμβαίνει όμως το αντίθετο. ‘Όπως σημειώνουν μερικοί από τους οξυδερκέστερους παρατηρητές, το μεγάλο διεθνές χρηματιστικό κεφάλαιο, η «Αυτοκρατορία του Χρήματος», σε μεγάλο βαθμό πραγματική Εξουσία του κόσμου μας, αντιλαμβάνεται ότι πρέπει να αντιστρέψει όλη την πολιτική της νεοφιλελεύθερης απορύθμισης που ασκεί, με επιτυχία, επί μισό αιώνα και με ιδιαίτερη ένταση την τελευταία δεκαετία, για να παλέψει εναντίον της κλιματικής αλλαγής. Δεν έχει καμία διάθεση να το κάνει.
Για την αντιμετώπιση του προβλήματος θα χρειαζόταν μια προσπάθεια αντίστοιχη του σχεδίου Μανχάτταν (για την κατασκευή της ατομικής βόμβας) σκέπτονται αμερικανοί επιστήμονες (2). Ο καθένας βέβαια αντιμετωπίζει το πρόβλημα ανάλογα με τα εργαλεία που διαθέτει στο μυαλό του. Η ευρωπαϊκή αριστερά, που οργάνωσε πέρυσι μια ημερίδα στο Ευρωκοινοβούλιο, υπογραμμίζει ότι η αντιμετώπιση του ζητήματος θα απαιτούσε πιθανώς την υπέρβαση του ίδιου του Καπιταλισμού. Ούτε και η ίδια πάντως δεν φαίνεται να έχει μεγάλη διάθεση να σκεφτεί πράγματι κάτι τέτοιο έξω από τις … ημερίδες!
Φαίνεται αρκετά ειρωνικό, αλλά η τόσο εντυπωσιακή κατάρρευση-αυτοκτονία του υπαρκτού (και κατ’ άλλους ανύπαρκτου) σοβιετικού σοσιαλισμού, μοιάζει από τη μια να επιβεβαιώνει όσους πίστευαν ανέφικτο ή ανεπιθύμητο τον ίδιο τον σοσιαλισμό κι από την άλλη να επιβεβαιώνει την ανάγκη κάποιας μορφής σοσιαλισμού!
Αφήνοντας αχαλίνωτο και ανεξέλεγκτο, χωρίς αντίπαλο δέος, τον Καπιταλισμό, η σοβιετική κατάρρευση μας επέτρεψε να δούμε καλύτερα τους όλο και μεγαλύτερους κινδύνους που συνεπάγεται, ακόμα και τους κινδύνους τερματισμού της ανθρώπινης ζωής και επομένως την ανάγκη αντικατάστασης του παρόντος συστήματος οργάνωσης της οικονομίας, της κοινωνίας και των διεθνών σχέσεων, ενός συστήματος που δείχνει να έχει προ πολλού εξαντλήσει την όποια χρησιμότητα μπορεί να είχε στο παρελθόν, τουλάχιστον για την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων.
Μια άρχουσα τάξη και ένας «πολιτισμός» του Θανάτου
Από την πλευρά τους, οι εκπρόσωποι του μεγάλου, παγκόσμιου χρηματιστικού κεφαλαίου, μας λέει ένας οικονομολόγος που, εκ της θέσεώς του ως ανώτερου στελέχους μιας γαλλικής τράπεζας, τους γνωρίζει καλά και τους συναναστρέφεται, είναι, θεωρητικά, πολύ καλά ενημερωμένοι για το πρόβλημα. Η γνώση του όμως παραμένει «εγκεφαλική», «ψυχρή», καθώς ούτε μπορούν, ούτε θέλουν να φαντασθούν πραγματικά, να «νοιώσουν» τι πρόκειται να συμβεί.
«Οταν τους βάζεις το θέμα», λέει ο οικονομολόγος μας, «σηκώνουν τα χέρια ψηλά και σου λένε, με πλήρη κυνισμό, ότι δεν θα κάνουν απολύτως τίποτα για να το αντιμετωπίσουν. Ας κάνουν, λένε, οι Κινέζοι, που μολύνουν περισσότερο και είναι και δικτατορία» !
Ο βαθμός απομόνωσης των εχόντων την πραγματική εξουσία στον πλανήτη από την κοινωνική, την γήινη πραγματικότητα είναι τέτοιος που εμποδίζει την «εγκεφαλική» γνώση να αγγίξει τον συναισθηματικό κόσμο, προϋπόθεση για να κάνει κανείς κάτι.
Oι τραπεζίτες, οι «χρηματοκράτορες» ζουν στον «δικό» τους κόσμο και δεν αντιμετωπίζουν κανένα από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι … κανονικοί άνθρωποι. Τείνουν να πιστέψουν ότι είναι Θεοί, παντοδύναμοι, ότι οι ίδιοι δεν μπορούν να απειληθούν από οτιδήποτε και δεν έχουν συναισθηματικούς δεσμούς με το κοινωνικό τους περιβάλλον. Σύμφωνα με μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στους Financial Times,το 49% των business executives, των κατά τεκμήριο θεωρούμενων ως πιο επιτυχημένων ανθρώπων στην κοινωνία μας, είχαν σε μια στιγμή τουλάχιστο της ζωής τους διαγνώσιμο ψυχιατρικό πρόβλημα. ‘Ενα μπεστ σέλλερ των New York Times για καρδιοπαθείς συνιστούσε στους εκατομμυριούχους να κάνουν μια καλή πράξη τη βδομάδα, για να μην πεθάνουν από τις συνέπειες του εγωπαθούς χαρακτήρα τους! Και το αριστούργημα του μεγάλου σκηνοθέτη Στάνλει Κιούμπρικ Μάτια Ερμητικά Κλειστά, μπορεί να το δει κανείς και ως μία – ανατριχιαστική – ακτινογραφία της ψυχολογίας, των ηθών, της «θρησκείας» της σημερινής άρχουσας τάξης, τόσο μακριά όχι μόνο από τους Μέδικους και την αστική τάξη της εποχής του Διαφωτισμού, αλλά και από τον αστικό πολιτισμό αστούς της εποχής του Ρούζβελτ, του Κέυνς ή του Ντε Γκωλ
Η πλειοψηφία αυτής της άρχουσας τάξης ούτε θέλει, ούτε μπορεί να ενεργήσει για τη σωτηρία της ανθρωπότητας. Ο μόνος τρόπος για να παρθούν μέτρα είναι μια τεράστια, πολύ σοβαρότερη από την υπάρχουσα, μαζική κινητοποίηση των κοινωνιών και των λαών.
Προς το παρόν είναι κυρίως τα παιδιά («από μικρό κι από τρελλό μαθαίνεις την αλήθεια») που αναγνωρίζουν καλύτερα τον κίνδυνο με την απροκατάληπτη ματιά τους και άρχισαν να κινητοποιούνται διεθνώς, κατηγορώντας την Εξουσία ότι τους κλέβει το μέλλον, την ίδια τη ζωή τους!
Και τα Κίτρινα Γιλέκα της Γαλλίας επίσης, που, σε μεγάλο βαθμό, εξελίσσονται ήδη στο πρώτο μαζικό οικολογικό-κοινωνικό κίνημα της ιστορίας!
Και είναι συχνό φαινόμενο στην ανθρώπινη ιστορία μικρές συχνά αρχικές μειοψηφίες, με μεγάλη όμως κατανόηση των διακυβευμάτων και ένα «περίσσευμα συνείδησης» να αλλάξουν τελικά μια άσχημη κατάσταση που εμβάλλει σε μάλλον απαισιόδοξες σκέψεις και εκτιμήσεις.
———————————-
Σημειώσεις
(1) Δες π.χ. ενδεικτικά το άρθρο του επίτιμου Καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Κουήνσλαντ της Αυστραλίας Δρ. Andrew Glikson http://www.defenddemocracy.press/the-advent-of-extreme-weather-events-and-climate-tipping-points/ Αλλά θα χρειαζόμαστε όχι μία, αλλά μερικές χιλιάδες παραπομπές, για να αναφέρουμε τις πιο σημαντικές από τις μελέτες που έχουν δει το φως της δημοσιότητας για τους κλιματικούς κινδύνους και, κυρίως, για το ανεπίστρεπτο της καταστροφής αν δεν παρθούν άμεσα, δηλαδή μέσα στην επόμενη δεκαετία, πολύ σοβαρά μέτρα. Το γήινο κλίμα τελεί σε κατάσταση «ασταθούς ισορροπίας». Αν απομακρυνθεί κάπως σημαντικά από το σημείο που βρίσκεται σήμερα, η Γη θα μπει σε άλλη κλιματική τροχιά και θα είναι αδύνατη η επαναφορά της ότι κι αν κάνουμε.
*Ο Δημήτρης Κωνσταντακόπουλος είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας, υποψήφιος ευρωβουλευτής συνεργαζόμενος με το ψηφοδέλτιο «Λαϊκή Ενότητα – Μέτωπο Ανατροπής».
**Πηγή: www.konstantakopoulos.gr