Εκφωνώντας τον Ιανουάριο του 1980 την καθιερωμένη ετήσια ομιλία για την “κατάσταση της Ένωσης” ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Τζίμι Κάρτερ τόνισε το εξής: “Η θέση μας είναι απολύτως ξεκάθαρη: κάθε προσπάθεια από οποιαδήποτε εξωτερική δύναμη να αποκτήσει τον έλεγχο της περιοχής του Περσικού Κόλπου θα θεωρηθεί επίθεση στα ζωτικά συμφέροντα των ΗΠΑ και θα αποκρουσθεί με κάθε δυνατό μέσο, συμπεριλαμβανομένης της στρατιωτικής ισχύος”.
Πρόκειται για ό,τι έκτοτε καθιερώθηκε να λέγεται “δόγμα Κάρτερ” και παραμένει μία από τις ορίζουσες της αμερικανικής στρατηγικής. Διατυπώθηκε στον απόηχο της σοβιετικής εισβολής στο Αφγανιστάν και της Ισλαμικής Επανάστασης στο Ιράν και αποτυπώνει τη σημασία που διαχρονικά αποδίδει η Ουάσιγκτον στον έλεγχο των παγκόσμιων ενεργειακών ροών.
Ο Ντόναλντ Τραμπ, πάλι, μιλώντας σε δημοσιογράφους στο Οβάλ Γραφείο στον απόηχο της επίθεσης του Σαββάτου που έθεσε εκτός λειτουργίας το ήμισυ της σαουδαραβικής πετρελαϊκής παραγωγής είχε μία πολύ πιο περίπλοκη, αν όχι ακροβατική, τοποθέτηση.
Δεν επιθυμώ τον πόλεμο αν και είμαστε, αν χρειαστεί πανέτοιμοι να τον εξαπολύσουμε. Διαθέτουμε πολλές επιλογές, αλλά δεν τις εξετάζουμε πριν βεβαιωθούμε απολύτως για τους δράστες της επίθεσης του Σαββάτου. Έχουμε επ’ αυτού τις εκτιμήσεις μας (βλ. Ιράν), αλλά αναμένουμε επιβεβαίωση με βάση και τα συμπεράσματα της Σαουδικής Αραβίας. Στηρίζουμε το Ριάντ, που συμβάλλει τα μέγιστα στην οικονομία μας,, αλλά εναπόκειται στο ίδιο να μας υποδείξει με ποιον τρόπο και να αναλάβει το κόστος. Δεν δεχόμαστε όρους (λ.χ. την άρση των κυρώσεων) προκειμένου να συνομιλήσουμε με το Ιράν, αλλά είναι βέβαιο ότι τα πράγματα θα οδηγηθούν κάποια στιγμή στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Η επίθεση του Σαββάτου δεν αφορά την ασφάλεια των ΗΠΑ και σε κάθε περίπτωση δεν έχουν ακόμη αναληφθεί δεσμεύσεις έναντι των Σαουδαράβων και δεν υπάρχει καμία βιασύνη στο πώς θα αντιμετωπίσουμε το Ιράν.
Αυτό ήταν το μήνυμα του Αμερικανού προέδρου, που πάντως δεν απέτρεψε τις επιθέσεις από τους εσωτερικούς πολιτικούς του αντιπάλους.
Στελέχη των Δημοκρατικών καταγγέλλουν τον ένοικο του Λευκού Οίκου ότι μοιάζει σαν να αναμένει εντολές από τους Σαουδάραβες “χειριστές” του, σε μια εικόνα αναντίστοιχη προς το κύρος μιας υπερδύναμης. Η πεποίθηση ότι η σχέση του Τραμπ με τον Οίκο των Σαούντ υποκρύπτει αθέμιτη προσωπική ιδιοτέλεια σκιάζει τη δημόσια συζήτηση, ενώ η υπόθεση της δολοφονίας του Τζαμάλ Χασόγκι έχει τραυματίσει τις διμερείς σχέσεις και το Κογκρέσο επιχειρεί να μπλοκάρει κάθε αμερικανική συνδρομή στον πόλεμο της Σαουδικής Αραβίας και των συμμάχων της στην Υεμένη.
Είναι σαφές ότι βρισκόμαστε πολύ μακριά από το πνεύμα του “δόγματος Κάρτερ” – και όχι μόνο επειδή η Αμερική έχει έκτοτε ενεργειακά απεξαρτηθεί από τα κοιτάσματα του Περσικού Κόλπου.
Η στρατιωτική “ομπρέλα” των ΗΠΑ πάνω από την Αραβική Χερσόνησο δείχνει να έρχεται αντιμέτωπη με ανυπέρβλητα όρια. Τόσο εσωτερικά (που αφορούν την απροθυμία του αμερικανικού πληθυσμού για νέες περιπέτειες στην περιοχή, όπως γνωρίζει πολύ καλά ο μαχόμενος για την επανεκλογή του Τραμπ) όσο και εξωτερικά.
Οι τυχοδιωκτισμοί με τους οποίους έχει συνδέσει το όνομά του ο ισχυρός άνδρας της Σαουδικής Αραβίας, πρίγκηπας διάδοχος Μοχάμαντ μπιν Σαλμάν είναι μη υπερασπίσιμοι, ενώ η ενότητα του Συμβουλίου Ασφαλείας του Κόλπου, που συνασπίζει τις μοναρχίες της περιοχής έχει διαρραγεί: το Κατάρ βρίσκεται σε ανοιχτή σύγκρουση με το Ριάντ, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα το τελευταίο διάστημα αποστασιοποιούνται προτάσσοντας τα ιδιαίτερα συμφέροντά τους, ενώ το Κουβέιτ και το Ομάν είχαν πάντα μια ουδέτερη στάση.
Η στρατιωτική ισχύς των ΗΠΑ και της Σαουδικής Αραβίας μικρή χρησιμότητα αποδεικνύεται ότι έχει μπροστά στα ασύμμετρα πλήγματα που μπορούν να επιφέρουν το Ιράν και οι σύμμαχοί του (Χεζμπολάχ, Χούθι, Ιρακινοί πολιτοφύλακες), μεταφέροντας την σύγκρουση σε μια εκτεταμένη περιοχή. Η προσπάθεια του Τραμπ να επηρεάσει την “περιφερειακή συμπεριφορά” της Τεχεράνης, ώστε να καθησυχάσει τους πελάτες των ΗΠΑ στην περιοχή, μάλλον οδηγεί στα αντίθετα αποτελέσματα, εφόσον η Ισλαμική Δημοκρατία διαμηνύει ότι δεν σκοπεύει να διαπραγματευτεί παρά μόνο υπό τον όρο της άρσης των κυρώσεων και δεν προτίθεται να εμπλακεί σε “ελεγχόμενες” εχθροπραξίες, παρά μόνο, αν χρειαστεί, σε ολομέτωπη αντιπαράθεση.
Μένει η πρόσφατη επίσκεψη του επικεφαλής του ιρανικού Γενικού Επιτελείου στο Πεκίνο, η προαναγγελία κοινών ναυτικών ασκήσεων της Ισλαμικής Δημοκρατίας με τη Ρωσία και την Κίνα και η μάλλον ειρωνική παρότρυνση του Βλαντίμιρ Πούτιν προς το Ριάντ να αποκτήσει, όπως η Τουρκία και το Ιράν, ρωσικά αντιπυραυλικά συστήματα για να αποτρέψει επιθέσεις σαν του Σαββάτου, για να αντιληφθούμε ότι η αμερικανική “αποκλειστικότητα” στον Περσικό Κόλπο αποτελεί παρελθόν.
