Σε υπηρεσία… πολυτελείας για λίγους έχει εξελιχθεί η ρύθμιση ληξιπρόθεσμων οφειλών προς το Δημόσιο. Από τα περίπου 3,9 εκατομμύρια οφειλέτες της εφορίας «ενεργή» ρύθμιση έχουν αυτή τη στιγμή μόλις οι 700.000, δηλαδή περίπου οι 18 στους 100. Ακόμη και αυτή η εικόνα «ωραιοποιεί» την πραγματικότητα, καθώς από τις 700.000 ρυθμίσεις, περισσότερες από τις μισές αφορούν τις 12 δόσεις, όπου η «κινητικότητα» με την ένταξη και την απώλεια των ρυθμίσεων είναι πολύ μεγάλη.
Σε επίπεδο χρέους, η αναλογία είναι ακόμη χειρότερη καθώς από τα 102 δισ. ευρώ των συσσωρευμένων χρεών, σε καθεστώς ρύθμισης είναι λιγότερα από 4 δισ. ευρώ, δηλαδή λιγότερο από το 4% του συνολικού ποσού. Ιδια και χειρότερη είναι η εικόνα και στα ασφαλιστικά ταμεία: οι «ενεργές» ρυθμίσεις δεν ξεπερνούν τις 130.000, όταν ο συνολικός αριθμός των οφειλετών στα ασφαλιστικά ταμεία έχει φτάσει από το καλοκαίρι στο 1,392 εκατ. Δηλαδή, προσπάθεια τμηματικής αποπληρωμής καταβάλλουν μόνοι οι 9 στους 100. Μάλιστα, το χρέος που προσπαθούν να αποπληρώσουν δεν ξεπερνά τα 2,5 δισ. ευρώ, όταν το Κέντρο Είσπραξης Ασφαλιστικών Οφειλών (ΚΕΑΟ) διαχειρίζεται ήδη συνολικό χρέος της τάξεως των 34 δισ. ευρώ.
Η κατάσταση θα ήταν ακόμη χειρότερη αν ο φοροεισπρακτικός μηχανισμός δεν έκανε συχνά τα… στραβά μάτια όσον αφορά τους όρους εφαρμογής των υφιστάμενων ρυθμίσεων. Για παράδειγμα, μετά τις αλλαγές που επέβαλαν οι δανειστές, η ρύθμιση των 100 δόσεων –την οποία εξακολουθούν να διατηρούν όχι περισσότεροι από 300.000 οφειλέτες– προβλέπει ότι η ρύθμιση χάνεται αν δεν καταβληθεί εμπρόθεσμα και η τελευταία βεβαιωμένη οφειλή. Στην πράξη, η τόσο αυστηρή ρύθμιση δεν εφαρμόζεται και η ποινή της απώλειας της ρύθμισης –η οποία επιφέρει και την αναβίωση των προσαυξήσεων– επιβάλλεται μόνο σε περιπτώσεις οφειλετών που έχουν «εγκαταλείψει» την προσπάθεια αποπληρωμής. Αντίστοιχα, δεν υλοποιείται κατά γράμμα η πρόβλεψη του νόμου που ορίζει ότι οι οφειλέτες έχουν στην πραγματικότητα δύο ευκαιρίες ένταξης στη ρύθμιση των 12 δόσεων (σ.σ. η σχετική δυνατότητα παρέχεται από δύο διαφορετικούς νόμους), τις οποίες αν απολέσουν μένουν εκτεθειμένοι.
Τα στοιχεία που έχει στη διάθεσή της η ΑΑΔΕ δείχνουν ότι οι οφειλέτες έχουν πρακτικά εγκαταλείψει κάθε προσπάθεια τακτοποίησης οφειλών που έχουν συσσωρευτεί από το παρελθόν και η όποια προσπάθεια εντοπίζεται στο να αποπληρωθούν τα «φρέσκα» χρέη. Ετσι, από τα χρέη που είχαν συσσωρευτεί έως το 2005, «ρυθμισμένο» είναι μόλις το 0,4%. Το μεγαλύτερο ποσοστό εντοπίζεται στα χρέη της περιόδου από 1/12/2012 έως 30/11/2015, επειδή καλύφθηκαν με τη ρύθμιση των 100 δόσεων. Σε αυτή την κατηγορία, το ποσοστό φτάνει στο 50,7%. Οσον αφορά τα χρέη που έχουν μαζευτεί μετά την 1/12/2016, ο συντελεστής πέφτει πλέον κάτω του 30%, ενώ η τάση είναι πτωτική καθώς ο εξωδικαστικός συμβιβασμός προς το παρόν έχει αποδειχθεί αναποτελεσματική μέθοδος για την τακτοποίηση οφειλών τόσο προς την εφορία όσο και προς τα ασφαλιστικά ταμεία.
Ο εξωδικαστικός συμβιβασμός εξαιρεί ούτως ή άλλως πολυπληθείς ομάδες οφειλετών (μισθωτούς, συνταξιούχους, επαγγελματίες που έχουν διακόψει την άσκηση της επιχειρηματικής τους δραστηριότητας), κάτι που σημαίνει ότι πρακτικά η μόνη λύση είναι η πάγια ρύθμιση των 12 δόσεων.
Για τους μεγαλοοφειλέτες που χρωστούν πάνω από 50.000 ευρώ, προφανώς δεν υπάρχει καμία πιθανότητα τακτοποίησης. Ακόμη όμως και για αυτούς που χρωστούν ποσά από 500 έως 10.000 ευρώ (είναι περίπου 1,65 εκατομμύρια οφειλέτες) οι πιθανότητες να ολοκληρωθεί μια τέτοια ρύθμιση είναι πολύ λίγες, καθώς οι δόσεις που προκύπτουν φτάνουν και στα 856 ευρώ τον μήνα πέραν των τρεχουσών υποχρεώσεων.
Το ενδιαφέρον για να αρθεί το αδιέξοδο, εστιάζεται πλέον στο αν θα δεχτούν οι Ευρωπαίοι μια «διεύρυνση» της ρύθμισης ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων, ώστε να μπορούν να συμπεριληφθούν και οι κατηγορίες που σήμερα εξαιρούνται.
Το 57% εγκατέλειψε τη ρύθμιση 12 δόσεων
Αποκαλυπτικά για την αδυναμία ολοκλήρωσης των ρυθμίσεων στις οποίες εντάσσονται είναι τα στατιστικά στοιχεία του ΚΕΑΟ. Τα τελευταία χρόνια, έχουν γίνει 382.450 απόπειρες τακτοποίησης μέσω των διαφόρων ρυθμίσεων που θεσπίστηκαν κυρίως μετά το 2013. Από αυτές, έχουν χαθεί ήδη οι 205.318, δηλαδή το 54% του συνόλου. Οι ολοκληρωμένες είναι μόλις 44.000, ενώ οι ενεργές είναι αυτή τη στιγμή 133.270. Από τους οφειλέτες των ασφαλιστικών ταμείων που έχουν «ενεργή» ρύθμιση για τις οφειλές τους, οι 66.378 αφορούν τη ρύθμιση των 100 δόσεων, ενώ οι υπόλοιπες αφορούν τη ρύθμιση των 12 δόσεων.
Μεγάλο προβληματισμό προκαλούν και τα ακόλουθα στατιστικά ευρήματα:
• Τα πολύ μεγάλα ποσοστά εγκατάλειψης της προσπάθειας που παρατηρούνται στη ρύθμιση των 12 δόσεων. Συνολικά, έχουν γίνει 208.539 προσπάθειες τακτοποίησης χρεών συνολικού ύψους περίπου 5 δισ. ευρώ. Από αυτές, έχουν ήδη χαθεί 119.129 αιτήσεις (περίπου οι 57 στις 100). Σημασία όμως έχει και το ποσό. Οι χαμένες αιτήσεις αφορούσαν 4,14 δισ. ευρώ από τα συνολικά 5 δισ. ευρώ, δηλαδή πάνω από το 83% του συνόλου. Η απώλεια μιας ρύθμισης δεν είναι «αναίμακτη» για τον οφειλέτη, καθώς φορτώνεται το σύνολο των προσαυξήσεων και ένα πρόστιμο 15% επί του συνολικού ποσού της δόσης που δεν πληρώνει (σ.σ. μη καταβολή και δεύτερης δόσης συνεπάγεται αποβολή από τη ρύθμιση).
• Ο εξωδικαστικός συμβιβασμός, έναν χρόνο μετά την ενεργοποίησή του, έχει ενεργοποιήσει… 175 οφειλέτες, εκ των οποίων οι 32 έχουν ήδη εγκαταλείψει. Ενεργές είναι αυτή τη στιγμή μόλις 138 ρυθμίσεις και αυτές αφορούν ποσό της τάξεως των 216 εκατ. ευρώ.
Από αυτούς που εγκατέλειψαν την περίφημη ρύθμιση των 100 δόσεων –δηλαδή περίπου 46.000 άτομα– η πλειονότητα έχει βρεθεί εκτός ακόμη και για μικρά ποσά δόσεων: Το 19% όσων εγκατέλειψαν πλήρωνε δόση των 50-100 ευρώ, το 38%, δόση των 100 έως 200 ευρώ και το 11%, δόση των 200-300 ευρώ.