Τα τηλεφωνήματα πια μετά τα μεσάνυχτα δεν είναι για καλό σκοπό. Παλιότερα ήξερες πως θα ήταν για κάποιο καλό. ‘Η η παρέα είχε φτάσει στο τσακίρ κέφι και η απουσία σου γινόταν αισθητή ή κάποιος έρωτας ή φίλος είχε κακές σκέψεις μέσα στη νύχτα και ήθελε κουβέντα. Συνήθεια βέβαια που είχες κι εσύ. Εξάλλου ο χρόνος είναι σχετικός. Τι θα πει μέρα και τι θα πει νύχτα;
Ας μην ξεχνάμε πως το ρολόι είναι καπιταλιστική επινόηση. Μετράει και ζυγίζει αυθαίρετα τον χρόνο και αποστειρώνει την ποιητικότητά του. Το ξημέρωμα, το απομεσήμερο, το λιόγερμα, το δειλινό γίνονται άχρωμες ώρες, προ μεσημβρίας ή μετά, έτσι που να ανταποκρίνονται στα δρομολόγια και όχι στην ψυχική διάθεση. Δεν είναι καθόλου τυχαίο που οι Ισπανοί κονκισταδόρες σε κάθε καθεδρικό ναό που έχτιζαν τοποθετούσαν στο καμπαναριό ένα ρολόι, καταστρέφοντας τον παραδοσιακό τρόπο με τον οποίο μετρούσαν τον χρόνο οι Ινκας.
Τώρα τηλεφώνημα μέσα στη νύχτα σημαίνει πως κάποιος πέθανε ή βρίσκεται στα τελευταία του και πρέπει αμέσως να πας στο νοσοκομείο για να τον προλάβεις. Και μέχρι να πας στο τηλέφωνο, το μυαλό σου πάει σε πολλούς. Και τώρα με τον θάνατο του Λαυρέντη η γκάμα μεγάλωσε και δεν αφορά μόνο εμάς που έχουμε μπει στη σειρά.
Αλλά αυτό το μεταμεσονύχτιο τηλεφώνημα που δέχτηκα ήταν πολύτιμο. Θύμιζε κάτι από τα παραγραφημένα τηλεφωνήματα παρελθόντων ετών. Παιζόταν στην τηλεόραση το ντοκιμαντέρ του Νίκου Καβουκίδη, «Μνήμες», το οποίο είχα χάσει. Παίχτηκε ελάχιστα, χωρίς ελπίδα να ξαναπροβληθεί.
Στον Καβουκίδη έχω μεγάλη εκτίμηση. Σε όποιο συλλαλητήριο έχω βρεθεί, ο Νίκος πάντα παρών με μια κάμερα, που από φορά σε φορά ήταν και πιο μικρή, ένεκα τεχνολογίας. Τον θεωρώ στο ίδιο επίπεδο με τον Αμερικανό συνάδελφό του Φρέντερικ Ουάιζμαν, ο οποίος μέσα από τα τριάντα πέντε του φιλμ που έχει γυρίσει καταγράφει την Ιστορία των ΗΠΑ. Και όχι μόνο.
Οι δραστηριότητές του επεκτείνονται και στην Ευρώπη όπου έχει γυρίσει πέντε φιλμ. Ενα στην Αγγλία και τέσσερα στη Γαλλία, καταγράφοντας σημαντικούς καλλιτεχνικούς οργανισμούς. Και για να γίνουμε και λίγο καλλιτεχνική στήλη, να πούμε πως ήταν φανατικός θαυμαστής του Μπέκετ, ανέβασε το «Ω οι ωραίες μέρες» και σκηνοθέτησε μόνο μια ταινία, το «Τελευταίο γράμμα», βασισμένος σε ένα κεφάλαιο του κλασικού βιβλίου του Βασίλι Γκρόσμαν «Η ζωή και το πεπρωμένο» (το «Ex Libris» που προσέφερε η «Εφ.Συν.» είναι δικό του).
Αντίστοιχα και ο Καβουκίδης καταγράφει την πρόσφατη ιστορία αυτού του τόπου όχι μέσα από τους θεσμούς της, αλλά από την ίδια την κίνηση της κοινωνίας. Αυτό που θα λέγαμε στην παροπλισμένη μαρξιστική γλώσσα «πάλη των τάξεων». Οι «Μνήμες» είναι η ιστορία της δεκαετίας του ´40, με έναν Παγκόσμιο Πόλεμο και έναν Εμφύλιο που καθόρισαν τη νεότερη ιστορία μας. Ολα είναι στηριγμένα σε κινηματογραφικό υλικό. Μερικά μέρη ανήκουν σε δυσεύρετα φιλμ και κάποια από αυτά γίνονται προσιτά στο κοινό για πρώτη φορά.
Η δύναμη της εικονικής αυτής αφήγησης κάνει τα σχόλια περιττά. Ο,τι βλέπουμε έχει συμβεί και κανείς δεν μπορεί να το αμφισβητήσει, όσο αναθεωρητής και αν είναι. Και μπορεί διάφοροι φασίζοντες να αρνούνται το κατέβασμα της ναζιστικής σημαίας στην Ακρόπολη από τους Γλέζο – Σάντα -δεν είχαν βλέπεις μαζί τους κάμερα-, αλλά την έπαρση της ελληνικής σημαίας στην Ακρόπολη από τους αντάρτες του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ τη βλέπουμε με τα μάτια μας. Η εικόνα εδώ είναι αμείλικτη. Οπως βέβαια και σε όλο αυτό το ντοκουμέντο, που μας εξιστορεί ολόκληρη την τραγική δεκαετία. Ενα πρώτης τάξεως παιδαγωγικό υλικό, κατάλληλο για το σχολείο και τον στρατό.
Αυτό που είναι εντυπωσιακό είναι η απόβαση των Αγγλων ιμπεριαλιστών που ήρθαν σαν τρίτος κατοχικός στρατός, μετά τους Γερμανούς και τους Ιταλούς, και το ΕΑΜ τους υποδέχτηκε σαν συμμάχους. Επρεπε να μπουν στα γραφεία του, στη στοά Κοραή και Σταδίου, για να το καταλάβουν. Η ηγεσία του ΕΑΜ, φαίνεται, αγνοούσε τελείως την ιστορία του εγγλέζικου ιμπεριαλισμού, που μαζί με τους ομολόγους τους Γάλλους δίδαξαν την τέχνη των εγκλημάτων πολέμου.
Μερικά παραδείγματα: Στον πόλεμο των Μπόερς (1899) έσφαξαν 28.000 αμάχους, κυρίως γυναίκες και παιδιά. Στο Ιράκ (1920) σκότωσαν 8.000. Τα πιο πολλά θύματα από βομβαρδισμούς (οι ΗΠΑ δεν πρωτοτύπησαν). Στην Παλαιστίνη (1936) είχαμε ακόμα 5.000 νεκρούς. Και δεν δίστασαν να βομβαρδίσουν και τον γαλλικό στόλο που ήταν στη Β. Αφρική (1940) επειδή αρνήθηκε να τεθεί υπό τις διαταγές τους. Αποτέλεσμα, 1.300 νεκροί. Στη Βεγγάλη οδήγησαν σε θάνατο 3 εκατ. ανθρώπους παίρνοντάς τους όλη τη σοδειά για να ταΐσουν τον στρατό τους (1943). Τώρα ξέρουμε πως η Μ. Βρετανία δεν πολεμούσε εναντίον του ναζισμού αλλά υπερασπιζόταν την αυτοκρατορία της από τη χιτλερική απειλή. Και το απέδειξε και μετά τον πόλεμο. Στην Κένυα (1954), σε έναν πληθυσμό 1,5 εκατ., είχε σκοτώσει 20.000 και από αυτούς τους 1.090 τους κρέμασε. Στα στρατόπεδα συγκέντρωσης υπήρχαν 260-360 χιλιάδες έγκλειστοι και τα πιο πολλά χωριά ήταν περιφραγμένα με συρματόπλεγμα.
Συμπέρασμα: Η Αριστερά, όταν χρειάζεται να καταλάβει κάτι, χρειάζεται χρόνο. Εν τω μεταξύ έχει χάσει. Και τότε κάνει την αυτοκριτική της.
■ Τα στοιχεία για τον εγγλέζικο ιμπεριαλισμό είναι από το βιβλίο του Robert Gildea «Empires of the mind», εκδόσεις Cambridge University Press, 2019. Παραδόξως ο συγγραφέας είναι καθηγητής Σύγχρονης Ιστορίας στην Οξφόρδη, που έχει δικές της εκδόσεις. Να του το απέρριψαν του ανθρώπου;
