Ένα από τα πρωτότυπα στοιχεία που κόμισε η παρούσα ανάφλεξη στα κατεχόμενα Παλαιστινιακά Εδάφη και το Ισραήλ είναι οι αποκλίσεις που ανέδειξε ανάμεσα στην ευρωπαϊκή και την αμερικανική στάση. Για την ακρίβεια, η αντιστροφή των ρόλων που οι δύο αυτές πλευρές συνήθιζαν να έχουν στο μεσανατολικό ζήτημα.
Παραδοσιακά, η ευρωπαϊκή διπλωματία έτεινε να επικαλείται, έστω και ρητορικά, την ανάγκη σεβασμού του διεθνούς δικαίου, προστασίας των αμάχων όλων των πλευρών και επιστροφής στην ειρηνευτική διαδικασία με στόχο μία “λύση δύο κρατών”. Αντίθετα οι κρατικές πολιτικές και η δημόσια συζήτηση στις ΗΠΑ χαρακτηρίζονταν από μία λογική “εξαίρεσης” και ταύτισης με την ισραηλινή πλευρά – όπως μεταξύ άλλων μαρτυρούν τα πολυάριθμα αμερικανικά βέτο στο Συμβούλιο Ασφαλείας προς προστασία του Ισραήλ.
Το τελευταίο διάστημα όμως κάτι δείχνει να αλλάζει. Η Ουάσιγκτον απέχει βέβαια πολύ από το να διακόψει την αταβιστική συμπόρευσή της με το Ισραήλ σε κάθε κρίση – μια συμπόρευση την οποία, υποθέτει κανείς, επιδίωκε να εκβιάσει ο Βενιαμίν Νετανιάχου επιλέγοντας την κλιμάκωση, ώστε να προκαταλάβει έγκαιρα το ξεδίπλωμα της όποιας πολιτικής Μπάιντεν για την περιοχή. Όμως ο αμερικανικός δημόσιος λόγος διαπερνάται πλέον από περισσότερους διαφορετικούς χρωματισμούς.
Το να αντιμετωπίζονται λ.χ. ειρωνικά από το CNN οι δικαιολογίες της ισραηλινής πλευράς για τον βομβαρδισμό του κτηρίου που στέγαζε τα γραφεία του Asssociated Press και του Al Jazeera στη Γάζα, θα ήταν μέχρι πρότινος αδιανόητο. Αλλά ακριβώς αυτός ο βομβαρδισμός μοιάζει να ελευθέρωσε τα στόματα για περισσότερο κριτικές τοποθετήσεις.
Αντίστοιχα αποτελεί σημαντικό δείκτη η δημοσίευση από τους New York Times μιας ψύχραιμης αλλά αυστηρής κριτικής των ισραηλινών ισχυρισμών περί “αυτοάμυνας” από τον ηγέτη της αριστερής πτέρυγας των Δημοκρατικών, γερουσιαστή Μπέρνι Σάντερς, ο οποίος εντάσσει την παρούσα ανάφλεξη στα ευρύτερα συμφραζόμενα και μάλιστα συνδέει το Παλαιστινιακό με τα άμεσου αμερικανικού ενδιαφέροντος προβλήματα που ανέδειξε το κίνημα Black Lives Matter. Η εβραϊκή καταγωγή του Σάντερς, άλλωστε, τον προφυλάσσει από τις κατηγορίες περί σκοτεινών αντισημιτικών κινήτρων.
Και εδώ ακριβώς βρίσκεται το ερμηνευτικό κλειδί της αλλαγής κλίματος. Στην αμερικανική κοινωνία η στάση στην ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση δεν αποτελεί πλέον αντικείμενο διακομματικής συναίνεσης αλλά έχει μετατραπεί τα τελευταία χρόνια (ιδίως λόγω της ταύτισης του Ντόναλντ Τραμπ με τις επιλογές του Βενιαμίν Ντενιάχου) σε διαχωριστική γραμμή της αριστεράς και της δεξιάς του πολιτικού φάσματος. Και καταλυτικό ρόλο σε αυτό έχει παίξει το γεγονός ότι στις ΗΠΑ βρίσκεται μια ογκώδης, πολιτικά δραστήρια και συνήθως αριστερόστροφη εβραϊκή κοινότητα, η οποία, σε ό,τι αφορά τις νεώτερες γενιές της, απομακρύνεται ολοένα και περισσότερο από τους κλασικούς ταυτοτικούς προσδιορισμούς και το κυρίαρχο αφήγημα της συμπαράστασης στο Ισραήλ υπό οποιουσδήποτε όρους.
Συναντάται αυτή η κοινωνική ζύμωση με τις επιλογές σε επίπεδο κορυφής επί της διακυβέρνησης Μπάιντεν για μια “επιστροφή” της Αμερικής στην πολυμερή διπλωματία και την επίκληση των ανθρώπινων δικαιωμάτων απέναντι στον “ευρασιατικό αυταρχισμό”. Τίποτε από τα δύο όμως δεν μπορεί να έχει την παραμικρή αξιοπιστία όσο παραμένει η λογική της “εξαίρεσης” σε ό,τι αφορά το Ισραήλ. (Το παρόν αδιέξοδο, με αμερικανική ευθύνη, στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ το εικονογραφεί χαρακτηριστικά). Σε κάθε περίπτωση, δεν αρμόζει σε μια υπερδύναμη να “σύρεται”, ακόμη και από τους πιστότερους συμμάχους της.
Διόλου τυχαία, το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο άνοιξε πρόσφατα έρευνα εις βάρος του Ισραήλ (συνεπώς η προστατευτική ασπίδα των αμερικανικών πιέσεων εκτιμάται ότι χαλάρωσε), ενώ και η οργάνωση Human Rights Watch με έκθεσή της χαρακτήρισε “απαρτχάιντ” την κατάσταση που έχει εγκαθιδρυθεί εις βάρος των Παλαιστινίων.
Στην Ευρώπη, όμως, κάθε απόχρωση στην προσέγγιση του ζητήματος μοιάζει στις μέρες μας να εξαλείφεται μπροστά στην αποκλειστική εστίαση στις “ρουκέτες της Χαμάς” και το “δικαίωμα αυτοάμυνας του Ισραήλ”. Πρόκειται για ένα κλίμα το οποίο θα πρέπει να αποδοθεί στην κάμψη του αντιπολεμικού κινήματος (θεαματικά παρόντος λ.χ. της παραμονές του πολέμου στο Ιράκ το 2003) στις ευρωπαϊκές κοινωνίες, μετά και από τις τρομοκρατικές επιθέσεις των τελευταίων δύο δεκαετιών, την ανάδυση της ισλαμοφοβικής (και ταυτόχρονα αντισημιτικής σε αρκετές περιπτώσεις!) λαϊκιστικής και άκρας δεξιάς, ιδίως στην Ανατολική Ευρώπη, τις ιδιαιτερότητες της δημόσιας συζήτησης στη Γαλλία (όπου βαραίνουν ακόμη οι εκκρεμότητες της ήττας στην Αλγερία) και βεβαίως της πάγιας ανάγκης για ξέπλυμα των γερμανικών ενοχών για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
