«Νίξον, Φρέι και Πινοτσέτ/ ως τώρα, ως τούτο τον πικρό/ μήνα Σεπτέμβρη του 1973,/ με τον Μπορνταμπέρι, τον Γκαρατσάτσου και τον Μπαντζέρ,/ ύαινες αχόρταγες, τρωκτικά,/ σιγοτρώνε τα λάβαρα,/ τα καταχτημένα με τόσο αίμα, με τόση φωτιά,/ στα τσιφλίκια ποδοπατημένα,/ διαβολικοί δραγουμιστές,/ σατράπες, μύριες φορές πουλημένοι,/ ξεπουλητάδες βαλτοί/ από τους λύκους της Νέας Υόρκης…/ πεινασμένες για δολάρια μηχανές,/ σημαδεμένοι από τα θύματα/ των λαών που θυσιάσατε,/ εκπορνευμένοι μικροπωλητές/ ψωμιού και αέρα αμερικάνικου,/ εγκληματικοί βούρκοι, συμμορίες/ από μαστρωπούς μπόσηδες/ δίχως άλλο νόμο απ’ τα βασανιστήρια/ και την πείνα που μαστιγώνει τους λαούς…»
(Πάμπλο Νερούδα – «Σατράπες»)
Σήμερα συμπληρώνονται 43 χρόνια (*) από την εκδήλωση ενός από τα πιο αιμοσταγή φασιστικά πραξικοπήματα στην Ιστορία. Το πραξικόπημα στη Χιλή στις 11 Σεπτέμβρη 1973. Ήταν η απαρχή της πολύχρονης υπαγωγής της χώρας σε ένα από τα στυγνότερα φασιστικά καθεστώτα που επέβαλαν μέσα στον 20ό αιώνα το κεφάλαιο και οι πολυεθνικές για τη διατήρηση της εξουσίας τους.
Στις 11 Σεπτέμβρη 1973, με τη δολοφονία του εκλεγμένου Προέδρου Αλιέντε και την ανατροπή της κυβέρνησης Λαϊκής Ενότητας, οι Αμερικανοί εγκατέστησαν τοποτηρητή τους στη Χιλή το κτηνώδες ανδρείκελό τους, τον δικτάτορα Πινοσέτ.
Από την ημέρα εκείνη και με την επικράτηση των χουντικών, ξεκινά ένα τρομακτικό πογκρόμ. Χιλιάδες κομμουνιστές, αριστεροί και δημοκράτες οδηγούνται στο Εθνικό Στάδιο του Σαντιάγκο, εκατοντάδες δολοφονούνται ύστερα από φρικτά βασανιστήρια.
Για περίπου ένα μήνα, οι εργάτες καθαριότητας ανακαλύπτουν στους δρόμους του Σαντιάγκο πτώματα δολοφονημένων με ρυθμό 250 – 300 την ημέρα…
Το πραξικόπημα στη Χιλή ήταν η αναγκαία προϋπόθεση για τη μετατροπή της χώρας σε ένα πεδίο εφαρμογής του πιο στυγνού νεοφιλελευθερισμού. Η χώρα χρησιμοποιήθηκε σε «πεδίο μελέτης» για τις «συνταγές» του Μίλτος Φρίντμαν και σε πειραματόζωο των «φαρμάκων» του ΔΝΤ.
Προ χούντας, το 1973, η ανεργία στη Χιλή ήταν 4,3%. Πέφτοντας – υπό τα τανκς της χούντας – στην αγκαλιά του ΔΝΤ, τα αποτελέσματα (περιγράφονται αναλυτικά από τον Γιώργη Μέρμηγκα, «Ελευθεροτυπία», 21/5/2001) ήταν τα εξής:
- Το 1983, έπειτα από 10 χρόνια «εκσυγχρονισμού» και αναδιοργάνωσης του χρέους, η ανεργία είχε φτάσει στο 22%, οι μισθοί είχαν μειωθεί 40%, το 40% των κατοίκων της χώρας ζούσε κάτω από το όριο της φτώχειας!
- Καταργήθηκαν οι ελάχιστοι μισθοί.
- Ιδιωτικοποιήθηκε ολόκληρο το σύστημα συνταξιοδότησης.
- Καταργήθηκαν όλοι οι φόροι περιουσίας καθώς και οι φόροι επί των κερδών.
- Μειώθηκε δραστικά, με απολύσεις, η απασχόληση στο Δημόσιο.
- Ιδιωτικοποιήθηκαν 219 κρατικές βιομηχανίες και 66 κρατικές τράπεζες που τις «άρπαξαν» αμέσως σε τιμές 40% χαμηλότερες της πραγματικής τους αξίας τα κερδοσκοπικά κυκλώματα των διεθνών Οίκων που είχαν στήσει ένα ξέφρενο πανηγύρι με το καθεστώς Πινοσέτ.
- Στη διετία 1982-83 το ΑΕΠ στη Χιλή μειώθηκε κατά 19%, οι βιομηχανίες έκλεισαν, οι συντάξεις δεν είχαν πια αξία και το νόμισμα κατρακύλησε.
Το 2005, ένα χρόνο πριν το θάνατό του, το Ανώτατο Δικαστήριο της Χιλής αθώωσε τον Πινοσέτ για τις μαζικές δολοφονίες και τα βασανιστήρια κατά τη 17χρονη χούντα του…
Μετά την πτώση της χούντας, ήρθαν και δημόσια στο φως μέσα από επίσημα στοιχεία και έγγραφα όλα τα στοιχεία για την – υπό την καθοδήγηση του Κίσινγκερ – πρωταγωνιστική εμπλοκή των ΗΠΑ στο έγκλημα. Στα στοιχεία αυτά στηρίχτηκε το Ανώτατο Δικαστήριο της Χιλής, για να ζητήσει πριν από μερικά χρόνια την προσαγωγή του Κίσινγκερ ως κυρίως υπευθύνου για το πραξικόπημα. Η προσαγωγή δεν έγινε ποτέ…
Mε αφορμή την 40η επέτειο του πραξικοπήματος, στο Σαντιάγκο χιλιάδες άνθρωποι ξεχύθηκαν στους δρόμους κρατώντας φωτογραφίες των θυμάτων του καθεστώτος του Πινοσέτ. Οι διαδηλωτές χτυπήθηκαν από τις δυνάμεις της αστυνομίας… Ανάμεσα στα άλλα ζητούσαν την τιμωρία των ενόχων αφού από το 1990, μετά την πτώση της χούντας, περίπου 1.300 υποθέσεις αγνοουμένων παραμένουν ανοιχτές, με τις αρχές να μη δίνουν κανένα στοιχείο…
Ελάχιστος είναι ο αριθμός των εγκληματιών του φασιστικού καθεστώτος που τιμωρήθηκαν για τα εγκλήματά τους. Σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου Ντιέγο Πορτάλες, συνολικά μόλις 76 στελέχη της δικτατορίας καταδικάσθηκαν για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και 67 εξ αυτών οδηγήθηκαν στη φυλακή. Ακόμα και σήμερα περίπου 350 μηνύσεις που αφορούν 700 στελέχη της δικτατορίας δεν έχουν λάβει καν το δρόμο προς την «ανεξάρτητη» Δικαιοσύνη…
Ο επίσημος αριθμός νεκρών και εξαφανισθέντων ανέρχεται σε 3.065. Τα θύματα της 17χρονης δικτατορίας του Πινοσέτ στη Χιλή, οι φυλακισθέντες και οι βασανισθέντες, ξεπερνούν συνολικά τις 40.000, σύμφωνα με την εξεταστική επιτροπή που φτιάχτηκε γι’ αυτόν ειδικά το λόγο στο Σαντιάγκο. Το 2005, ένα χρόνο πριν το θάνατό του, το Ανώτατο Δικαστήριο της Χιλής αθώωσε τον Πινοσέτ για τις μαζικές δολοφονίες και βασανιστήρια των πολιτικών του αντιπάλων…
Η 11η Σεπτέμβρη του 1973 στη Χιλή, ο τιμημένος και ηρωικός αγώνας του λαού της, η θυσία, η αυτοθυσία, ο σφαγιασμός των υπερασπιστών της δημοκρατίας και της κοινωνικής απελευθέρωσης από τον ιμπεριαλισμό και τις μαριονέτες του, αποτελεί διαρκή υπόμνηση ενός βασικού συμπεράσματος που όσες φορές «ξεχάστηκε», οι λαοί το πλήρωσαν ακριβά:
Αν η επιλογή σου είναι να διαχειριστείς και όχι να ανατρέψεις, αν η επιλογή σου είναι να διατηρήσεις τις υπάρχουσες κρατικές δομές και όχι να τις διαλύσεις, να τις «τσακίσεις» κατά την ορολογία του Λένιν στο «Κράτος κι Επανάσταση», αν η επιλογή σου είναι η συνδιαλλαγή μαζί τους και όχι ο εκ βάθρων μετασχηματισμός τους, τότε – όσες καλές προθέσεις κι αν έχεις – αυτές οι κρατικές δομές, που φτιάχτηκαν για να εκμεταλλεύονται και όχι για να υπηρετούν το λαό, δεν θα μείνουν άπραγες. Θα στραφούν εναντίον των συμφερόντων του λαού. Και την εξουσία που συνεχίζουν να διατηρούν θα την στρέψουν με τον πιο βάρβαρο τρόπο πάνω στην κοινωνία.
«(…) ιδίως η Κομμούνα – έγραφαν οι Μαρξ και Ένγκελς ήδη από το 1872 στον πρόλογο του «Μανιφέστου του Κομμουνιστικού Κόμματος» – απέδειξε ότι δεν μπορεί «η εργατική τάξη να πάρει στα χέρια της την έτοιμη κρατική μηχανή και να τη βάλει σε κίνηση για τους δικούς της σκοπούς»». Η Χιλή,ο λαός της και ο ίδιος ο ηρωικός Πρόεδρος Αλιέντε, που είδαν το στρατό του καπιταλιστικού κράτους υπό το ανδρείκελο των ΗΠΑ, τον Πινοσέτ, να ρημάζει τη δημοκρατία και να επιβάλλει τον τρόμο και το έγκλημα, πλήρωσαν με το αίμα τους την «αμέλεια» αυτής της βασικής διαπίστωσης.
Παγκόσμιο και διαχρονικό σύμβολο λεβεντιάς, αυτοθυσίας και αξιοπρέπειας είναι τόσο οι εικόνες του θρυλικού Προέδρου Αλιέντε να υπερασπίζεται με το όπλο στο χέρι το προεδρικό μέγαρο της Χιλής από τους πραξικοπηματίες λίγο πριν τον τραγικό του θάνατο όσο και ο τελευταίος του λόγος προς το λαό της Χιλής που εκφωνήθηκε εν μέσω των βομβαρδισμών του γραφείου του.
O τελευταίος λόγος του Αλιέντε
«Σίγουρα αυτή θα είναι η τελευταία ευκαιρία για μένα να απευθυνθώ σε εσάς. Η Πολεμική Αεροπορία έχει βομβαρδίσει τις κεραίες των Radio Portales και Radio Corporación. Οι λέξεις μου δεν έχουν πικρία αλλά απογοήτευση. Είθε να έρθει μια ηθική τιμωρία για εκείνους που έχουν προδώσει τον όρκο τους: Στρατιώτες της Χιλής, οι δικαιούχοι αρχιστράτηγοι, ο Ναύαρχος Μερίνο, ο οποίος έχει αυτοανακηρυχθεί ο ίδιος διοικητής του ναυτικού, και ο κ. Μεντόζα, ο οποίος επαίσχυντα μόλις χθες ορκίσθηκε πίστη και αφοσίωση στην κυβέρνηση, και ο οποίος έχει επίσης αυτοανακηρυχθεί αρχηγός της Carabineros [παραστρατιωτικής αστυνομίας].
Λαμβάνοντας υπόψη αυτά τα δεδομένα, το μόνο πράγμα που απομένει για μένα είναι να πω στους εργάτες: δεν πρόκειται να παραιτηθώ! Ευρισκόμενος σε μια ιστορική μετάβαση, θα πληρώσω την πίστη του λαού με τη ζωή μου. Και τους λέω ότι είμαι βέβαιος ότι οι σπόροι που έχουμε φυτέψει στην καλή συνείδηση των χιλιάδων και χιλιάδων Χιλιανών δεν θα μείνουν συρρικνωμένοι για πάντα.
Έχουν δύναμη και θα είναι σε θέση να μας εξουσιάζουν, αλλά οι κοινωνικές διεργασίες δεν μπορεί να εμποδιστούν ούτε από το έγκλημα, ούτε από τη δύναμη.Η ιστορία είναι δική μας, και οι άνθρωποι κάνουν την ιστορία.
Εργάτες της χώρας μου: Θέλω να σας ευχαριστήσω για την αφοσίωση που είχατε πάντα, την εμπιστοσύνη που εναποθέσατε σε έναν άνθρωπο που ήταν μόνο ένας διερμηνέας της μεγάλης λαχτάρας για τη δικαιοσύνη, ο οποίος έδωσε το λόγο του ότι θα σεβαστεί το Σύνταγμα και το νόμο και έκανε ακριβώς αυτό.
Σε αυτή την καθοριστική στιγμή, την τελευταία στιγμή που μπορώ ακόμα να απευθύνομαι σε εσάς, σας εύχομαι να επωφεληθείτε από το μάθημα: το ξένο κεφάλαιο, ο ιμπεριαλισμός, σε συνδυασμό με την αντίδραση, δημιούργησαν το κλίμα στο οποίο οι Ένοπλες Δυνάμεις έσπασαν την παράδοσή τους, την παράδοση που διδάχθηκαν από το στρατηγό Schneider και επιβεβαίωσαν με τον διοικητή Araya, θύματα του ίδιου κοινωνικού τομέα που σήμερα ελπίζει, με την ξένη βοήθεια, να κατακτήσει εκ νέου τη δύναμη να συνεχίσουν να υπερασπίζονται τα κέρδη τους και τα προνόμιά τους.
Απευθύνομαι σε εσάς, πάνω απ ‘όλα, τη σεμνή γυναίκα του τόπου μας, την Campesina που πίστεψε σε εμάς, τη μητέρα που γνώριζε την ανησυχία μας για τα παιδιά. Απευθύνομαι στους επαγγελματίες της Χιλής, τους πατριώτες επαγγελματίες που συνέχισαν να δουλεύουν εναντίον της στάσης που υποστηρίζεται από επαγγελματικά σωματεία, σωματεία ταξικά που υπερασπίζονται επίσης τα προνόμια της καπιταλιστικής κοινωνίας.
Απευθύνομαι στη νεολαία, αυτή που τραγουδούσε και μας έδωσε τη χαρά της και το αγωνιστικό της πνεύμα. Απευθύνομαι στον άντρα της Χιλής, τον εργάτη, τον αγρότη, το διανοούμενο, εκείνον που πρόκειται να διωχθεί, γιατί στη χώρα μας ο φασισμός είναι ήδη παρών εδώ και πολλές ώρες – σε τρομοκρατικές επιθέσεις, σε ανατινάξεις γεφυρών, σε διακοπές σιδηροδρομικών γραμμών, σε καταστροφές αγωγών πετρελαίου και φυσικού αερίου, ενόψει της σιωπής όσων είχαν την υποχρέωση να δράσουν. Ήταν υποχρεωμένοι. Η ιστορία θα τους κρίνει.
Σίγουρα το Radio Magallanes θα σιγήσει, η ηρεμία και μεταλλικό όργανο της φωνής μου δεν θα σας φτάσει. Δεν πειράζει. Θα συνεχίσετε να την ακούτε. Θα είμαι πάντα δίπλα σας. Τουλάχιστον η μνήμη μου θα είναι αυτή ενός άνδρα αξιοπρεπή που στάθηκε πιστός στη χώρα του.
Οι άνθρωποι πρέπει να υπερασπιστούν τους εαυτούς τους, αλλά δεν πρέπει να θυσιαστούν. Οι άνθρωποι δεν πρέπει να αφεθούν να καταστραφούν ή να διατρηθούν από σφαίρες, αλλά ούτε και να ταπεινωθούν.
Εργάτες της χώρας μου, έχω πίστη στη Χιλή και το πεπρωμένο της. Άλλοι άνδρες θα ξεπεράσουν αυτή τη σκοτεινή και πικρή στιγμή προδοσίας που προσπαθεί να επικρατήσει. Να πηγαίνετε προς τα εμπρός γνωρίζοντας ότι, αργά ή γρήγορα, οι μεγάλες λεωφόροι θα ανοίξουν και πάλι και οι ελεύθεροι άνθρωποι θα περπατούν μέσα από αυτές για να χτίσουν μια καλύτερη κοινωνία.
Ζήτω η Χιλή! Ζήτω ο λαός! Ζήτω οι εργαζόμενοι!
Αυτά είναι τα τελευταία λόγια μου, και είμαι βέβαιος ότι η θυσία μου δεν θα είναι μάταια, είμαι βέβαιος ότι, τουλάχιστον, θα είναι ένα μάθημα ηθικής που θα τιμωρήσει το κακούργημα, τη δειλία και την προδοσία.
Σαντιάγο της Χιλής, 11 Σεπτεμβρίου 1973»
(*) Το κείμενο δημοσιεύθηκε πέρσι στον «Ημεροδρόμο».
