Με τον εφιάλτη της λειψυδρίας βρίσκεται αντιμέτωπο εφέτος ένα μεγάλο τμήμα της Νότιας και Νησιωτικής Ελλάδας. Στην Κρήτη, στις Κυκλάδες, στα νότια Δωδεκάνησα αλλά και στην Ανατολική Πελοπόννησο φράγματα και δεξαμενές είναι σχεδόν άδεια και οι γεωτρήσεις «στερεύουν» από καλής ποιότητας νερό, πριν καν ξεκινήσει η αιχμή της τουριστικής περιόδου. Η λύση αναζητείται για ακόμη μία φορά «πυροσβεστικά», σε νέες γεωτρήσεις, ωστόσο η πραγματοποίηση νέων έργων και σε ορισμένες περιπτώσεις η στροφή προς την αφαλάτωση δείχνουν πλέον μονόδρομος.
Η ανισοκατανομή του προβλήματος είναι εντυπωσιακή. «Γενικά φέτος είχαμε μια καλή υδρολογική χρονιά. Στη Βόρεια Ελλάδα, στην Ηπειρο, στη Θεσσαλία και στη Δυτική Ελλάδα είχαμε πλούσιες βροχοπτώσεις», εξηγεί στην «Κ» ο κ. Κώστας Λαγουβάρδος, διευθυντής ερευνών στο Ινστιτούτο Ερευνών Περιβάλλοντος του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών. «Ομως στην Κρήτη, στις Κυκλάδες και στα νότια Δωδεκάνησα υπήρξε μια σαφής μείωση των βροχοπτώσεων, της τάξεως του 20%-30%. Φέτος, στις περιοχές αυτές ο χειμώνας ήταν ήπιος με νοτιάδες, λίγες βροχοπτώσεις και ακόμα λιγότερα χιόνια».
Λιγότερο χιόνι και βροχή
Για παράδειγμα, σύμφωνα με στοιχεία του Ινστιτούτου, ενώ στα τέλη Δεκεμβρίου αλλά και μέσα στον Ιανουάριο η έκταση της χιονοκάλυψης στην Κρήτη ήταν μεγαλύτερη από τη μέση τιμή των τελευταίων 14 ετών, από τις αρχές Φεβρουαρίου 2018 και μετά, η χιονοκάλυψη είναι μέχρι και 75% μειωμένη από τη μέση τιμή. Παράλληλα, σύμφωνα με στοιχεία της Διεύθυνσης Υδάτων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης, η μείωση των βροχοπτώσεων στο νησί άγγιξε ανά σημεία και το 75%.
«Είναι μια πολύ κακή χρονιά», λέει στην «Κ» ο Ηλίας Νόκας, διευθυντής Υδάτων στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου. «Στις Κυκλάδες έπεσαν τον χειμώνα 200 χιλιοστά βροχής (στα μικρά νησιά μόλις 150 χιλιοστά), όταν κατά μέσον όρο πέφτουν τα διπλάσια. Η κατάσταση αυτή έχει σοβαρές συνέπειες. Από τη μια πλευρά, τα υπόγεια νερά δεν αναπληρώθηκαν καθόλου φέτος. Αυτό σημαίνει ότι τουλάχιστον στις Κυκλάδες θα στερέψουν τα περισσότερα πηγάδια, ενώ η θάλασσα θα εισχωρήσει ακόμα περισσότερο στους υπόγειους υδροφορείς και θα “αχρηστεύσει” γεωτρήσεις. Ηδη, οι καλλιέργειες και η κτηνοτροφία αντιμετωπίζουν σοβαρό πρόβλημα από τα τέλη Φεβρουαρίου, χωρίς να υπάρχει εναλλακτική, αφού τα φράγματα είναι άδεια».
Ομως και η ύδρευση στα νησιά θα έχει φέτος πρόβλημα. «Οσα νησιά προχώρησαν σε αφαλατώσεις δεν αντιμετωπίζουν θέμα. Οσα όμως υδρεύονται με γεωτρήσεις θα έχουν. Για παράδειγμα, η Νάξος και η Ανδρος θα αντιμετωπίσουν φέτος έντονο πρόβλημα επάρκειας νερού, το οποίο χρειάζεται νέα έργα για να αντιμετωπιστεί. Στα Δωδεκάνησα, χειρότερη θα είναι η κατάσταση φέτος στην Πάτμο, στην Κάλυμνο και στην Κάρπαθο, καθώς οι γεωτρήσεις δεν θα έχουν καλής ποιότητας νερό».
Για ορισμένα νησιά, το πρόβλημα της ανομβρίας επιτείνεται από τη σημαντική αύξηση στην κατανάλωση. «Εδώ και δύο χρόνια αντιμετωπίζουμε πρόβλημα επάρκειας νερού, λόγω της ανομβρίας και της υφαλμύρινσης των υπογείων υδάτων. Το πρόβλημα είναι εντονότερο στη νότια Ρόδο, όπου μέσα σε δύο χρόνια έχει διπλασιαστεί η κατανάλωση επειδή αυξήθηκαν οι τουριστικές κλίνες», λέει ο διευθυντής της ΔΕΥΑ Ρόδου, Αλέξανδρος Μανωλάκης. «Ναι, ανησυχούμε. Προκηρύξαμε έναν διαγωνισμό για νέες γεωτρήσεις στη νότια Ρόδο, δυστυχώς όμως δεν θα προλάβουμε να τις ολοκληρώσουμε μέσα στο καλοκαίρι και εντέλει δεν γνωρίζουμε αν θα βρούμε νερό εκεί όπου υπέδειξε η μελέτη. Εδώ και χρόνια ζητάμε από την πολιτεία να χρηματοδοτήσει τη σύνδεση της νότιας Ρόδου με το φράγμα Γαδουρά, χωρίς ανταπόκριση. Εχουμε στα χέρια μας και μια μελέτη για αφαλάτωση, αλλά δεν μπορούμε να προχωρήσουμε αν δεν γνωρίζουμε τι θα γίνει με το φράγμα».
Νέες αφαλατώσεις
Πάντως, στις Κυκλάδες και στα Δωδεκάνησα, τα νησιά που θα ζητήσουν φέτος μεταφορά νερού θα είναι εκτός απροόπτου λιγότερα, καθώς τέθηκαν σε λειτουργία αρκετές νέες αφαλατώσεις (λ.χ. Καστελλόριζο, Λέρος, Αιγιάλη Αμοργού, Πάτμος, Θηρασιά). «Στους Λειψούς και στην Κίμωλο γίνεται διαγωνισμός για την εγκατάσταση των αφαλατώσεων που έχουν ήδη αποκτηθεί τα προηγούμενα χρόνια», λέει ο υφυπουργός Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής Νεκτάριος Σαντορινιός. «Στην Ηρακλειά, επίσης, ολοκληρώνεται η προμήθεια μονάδας αφαλάτωσης και μέσα στον Ιούνιο θα λειτουργήσει, ενώ στο Κουφονήσι έγινε αύξηση δυναμικότητας της μονάδας. Μεγάλες ανάγκες έχει η Μύκονος, όπου πιθανότατα θα προχωρήσουμε σε διαγωνισμό για την απόκτηση και λειτουργία δύο νέων μονάδων. Επίσης αφαλατώσεις ζητούν και η Σίκινος, η Ιθάκη και το Μαθράκι».
Σύμφωνα με το υπουργείο το πρώτο τετράμηνο του 2018 μεταφέρθηκαν με υδροφόρες 47.500 κυβικά νερό (από 64.000 κυβικά το αντίστοιχο διάστημα πέρυσι) σε Κίμωλο, Λειψούς, Αμοργό (Αιγιάλη και Κατάπολα), Πάτμο (Γρίκος), Ηρακλειά, Αγαθονήσι και εκτάκτως στη Θηρασιά. Συνολικά, το 2017 μεταφέρθηκαν με πλοίο στα νησιά 301.000 κυβικά, ποσότητα που φέτος εκτιμάται ότι θα πέσει κάτω από 200.000 κυβικά.
Τα προβλήματα, όμως, δεν περιορίζονται πλέον στη Νησιωτική Ελλάδα. Οριακή είναι πλέον η κατάσταση σε όλη την Ανατολική Πελοπόννησο, από το Κρανίδι έως και τη Μονεμβασιά. «Φοβάμαι ότι φέτος τα αποθέματα των περιοχών θα είναι κατά έως 20% λιγότερα εξαιτίας της ανομβρίας», λέει ο διευθυντής Υδάτων Πελοποννήσου, Δημ. Μήλιος. «Σε κάποιες περιοχές το πρόβλημα είναι πολύ έντονο – ήδη στη Μονεμβάσια βλέπουμε τα “προεόρτια” της ερήμωσης, ενώ σε πολλές περιοχές οι γεωτρήσεις είναι πλέον υφάλμυρες. Επίσης, η Κορινθία θα αντιμετωπίσει φέτος το καλοκαίρι σοβαρό πρόβλημα».
Ο κ. Μήλιος επισημαίνει κι αυτός την ανάγκη για την ολοκλήρωση των έργων που εκκρεμούν επί χρόνια. «Με την ενημέρωση που έχει γίνει και τις αλλαγές στην άρδευση ελπίζω ότι το φετινό καλοκαίρι θα είναι ανώδυνο. Δεν πρέπει, όμως, να εφησυχάσουμε. Πρέπει να ολοκληρωθούν τα συνοδά έργα του φράγματος Τριφυλίας, να γίνει έρευνα για το νερό της Στυμφαλίας, να τελειώσει το έργο των πηγών του Ανάβαλου, να δημιουργηθούν διυλιστήρια νερού στις μεγάλες πόλεις… Πάντα πιστεύαμε ότι το νερό δεν θα τελειώσει ποτέ, τώρα έρχεται η πραγματικότητα να μας διαψεύσει».
Τι συμβαίνει στη Σαντορίνη
Η αύξηση του τουριστικού ρεύματος στη χώρα μας τα τελευταία δύο χρόνια έχει άμεσες συνέπειες στις υποδομές και στους φυσικούς πόρους – ανάμεσα σε αυτούς και το νερό. Χαρακτηριστικότερο όλων είναι το παράδειγμα της Σαντορίνης. Σύμφωνα με στοιχεία της ΔΕΥΑ Θήρας, από το 2012 έως το 2017 η κατανάλωση στο νησί αυξήθηκε κατά 60,4%. Σε ορισμένες περιοχές η αύξηση είναι εκρηκτική: το ίδιο διάστημα, στο Ακρωτήρι η κατανάλωση αυξήθηκε κατά 291,8%, στο Μεγαλοχώρι κατά 143,5%, στην Οία κατά 93,2%, στα Φηρά κατά 85,4%. Η αύξηση αυτή οφείλεται αποκλειστικά στον τουρισμό: «Την τελευταία τριετία έχουμε δει σημαντική επέκταση της τουριστικής περιόδου και εκτίναξη του airbnb, το οποίο σημαίνει ότι… δεν μένει σπίτι ξενοίκιαστο», λέει ο διευθυντής της ΔΕΥΑΘ, Νίκος Μάινας. «Παράλληλα, η ανοικοδόμηση συνεχίζεται με φρενήρεις ρυθμούς. Κανένα έργο ύδρευσης όμως, όσο διορατικός κι αν είναι ο σχεδιασμός του, δεν μπορεί να προβλέψει διπλασιασμό της κατανάλωσης μέσα σε μία πενταετία. Είναι προφανές ότι κάτι πρέπει να γίνει».